Między sacrum a profanum

Katolicka społeczność Gwinei Bissau w Afryce została zaniepokojona atakiem wandalizmu na katolicki kościół p.w. św. Elżbiety w Gabú w dniu 2 lipca br.

Gabú jest stolicą regionu o tej samej nazwie i największym miastem we wschodniej Gwinei Bissau. Region jest zamieszkany głównie przez członków plemion Fula i Mandinga, a około 90% to muzułmanie. W rozmowie z Radio Sol Mansi, lokalnym nadawcą katolickim wspieranym przez papieską organizację Pomoc Kościołowi w Potrzebie (ACN), administrator diecezji Bafatá, ks. Lucio Brentegani, potępił wandalizm i powiedział, że „nic i nikt nie może oddzielić wspólnotę chrześcijańską” od reszty kraju. Chrześcijanie stanowią mniejszość (niecałe 13%) w tej byłej kolonii portugalskiej w Afryce Zachodniej. Muzułmanie stanowią większość – około 46% populacji, a wyznawcy tradycyjnych religii afrykańskich to około 40%. Mimo to jest to pierwszy przypadek wandalizmu sakralnego w tym kraju.

Pierwotnie zbudowana w 1946 r. świątynia została ponownie otwarta dokładnie rok temu, w lipcu 2021 r., po tym, jak PKWP pomogło zbudować nowy dach, naprawić wejście i zapewnić nowe systemy elektryczne i wentylacyjne. Budynek przed renowacją był w bardzo złym stanie i groził zawaleniem. Napastnicy zniszczyli wizerunki Matki Bożej i św. Elżbiety, patronki tutejszej parafii. Zniszczony został także krucyfiks i wizerunek Matki Bożej z Gebra. Włoch – Ks. Lucio wyjaśnia, że ten ostatni obraz jest „kochany przez wszystkich katolików na wschodzie kraju i jest bardzo starym symbolem obecności katolików w Gwinei Bissau. Lokalna społeczność była „głęboko zasmucona” atakiem, podobnie jak cały Kościół katolicki w tym kraju. Administrator diecezji wyraził nadzieję, że jest to odosobniony przypadek, który nie wpłynie na ciepłe stosunki międzyreligijne i etniczne w kraju. „Mogą być tacy, którzy nie zgadzają się z naszą wiarą lub sposobem, w jaki żyjemy, ale musimy nadal celebrować naszą wiarę, nasze zaufanie do Boga i naszą komunię ze wszystkimi naszymi braćmi, bez względu na rasę czy religię. Chcemy dalej żyć razem, ręka w rękę, kochając się nawzajem, tak jak nauczył nas Jezus”.

Sekretarz regionalny Gabú, Mussá Câmara, oświadczył, że władze są zaangażowane w odnalezienie i postawienie przed sądem osób odpowiedzialnych za ten akt wandalizmu. Ale prezydent Gwinei Bissau, Umaro Sissoco Embaló, zapytany przez prasę o sprawę, zbagatelizował jej znaczenie. Stwierdził: „…ile razy rabowano tu meczety? Jeśli obrabowano kościół, wystarczy, że policja wykona swoją pracę. Zniszczono kościół, czy to taka wielka sprawa? Jak często kradzione są z meczetów zegary, wentylatory elektryczne lub klimatyzatory? Nawet w Watykanie czy w Mekce zdarzają się przypadki kradzieży, czy to taka wielka sprawa?

Chociaż nie ma informacji o tym, kto był za to odpowiedzialny, istnieją obawy, że może to być związane z rosnącym ekstremizmem w Gwinei Bissau, przed którym ostrzegano już w najnowszym Raporcie o wolności religijnej ACN oraz corocznym raporcie rządu USA na temat wolności religijnej. Raport ACN mówi, że „napięcie rośnie” w tym afrykańskim kraju, podkreślając fakt, że „niektóre dżihadystyczne grupy terrorystyczne w ostatnim czasie coraz bardziej angażują się w nielegalną działalność”, konkretnie w przemyt narkotyków. Rosnąca obecność islamskich grup terrorystycznych w tej części Afryki skłoniła już Regionalną Konferencję Episkopatu Frankofońskiej Afryki Zachodniej, w skład której wchodzą biskupi Gwinei Bissau, do opublikowania w maju 2019 r. wspólnego orędzia duszpasterskiego, w którym zwracają uwagę na „niepokojącą falę przemocy”, z którą zmierzyli się lokalni chrześcijanie w regionie, i wzywają wszystkich przywódców religijnych do „stania razem i potępienia wszelkiej instrumentalizacji religii”. Chociaż prawdopodobieństwo, że grupy terrorystyczne są aktywne w regionie Gwinei Bissau jest bardzo wysokie, do tej pory nie przełożyło się to na akty przemocy lub zastraszania wobec ludności niemuzułmańskiej. „Czas pokaże, czy rosnąca obecność radykalnych islamistów to zmieni”, mówi raport ACN.

Urzeczywistnienie wolności religii lub przekonań w naszych coraz bardziej pluralistycznych, nowoczesnych społeczeństwach stało się trudnym zadaniem. Biorąc pod uwagę niewyczerpaną różnorodność systemów przekonań religijnych i moralnych, praktyk indywidualnych i wspólnotowych, wolność religii lub przekonań stała się przedmiotem wielu daleko idących pytań, które wymagają dogłębnej debaty publicznej. Mimo wszystko ludzie nadal poszukują ostatecznego sensu życia, pielęgnowania swoich przekonań egzystencjalnych, kultywowania ich razem z innymi i wychowywania dzieci zgodnie z wartościami, które wysoko cenią. Wspólne życie w pluralistycznym i demokratycznym społeczeństwie wymaga kultury szacunku, która nie rozwinęłaby się bez wolności religii lub przekonań. Prawo do wolności religii lub przekonań pozostaje z pewnością „jedną z podstaw demokratycznego społeczeństwa”, jak przypomina nam Europejski Trybunał Praw Człowieka. Rzeczywiście, jest to cenny atut.

Ks. dr Andrzej Paś, ACN Polska