„Aby wszyscy stanowili jedno”. Ekumenizm w praktyce.

PKWP już od ćwierć wieku pracuje nad nawiązaniem dialogu z rosyjskim Kościołem prawosławnym. Papież św. Jan Paweł II powierzył to zadanie naszemu założycielowi, o. Werenfriedowi van Straatenowi, w 1992 roku.

W Katechizmie Kościoła katolickiego nr 820 czytamy: „Chrystus zawsze udziela swemu Kościołowi daru jedności, ale Kościół musi zawsze modlić się i pracować, by strzec, umacniać i doskonalić jedność, której Chrystus pragnie dla niego. Dlatego sam Jezus modlił się w godzinie swojej męki i nie przestaje modlić się do Ojca o jedność swoich uczniów: "...aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, żeś Ty Mnie posłał" (J 17, 21). Pragnienie ponownego odnalezienia jedności wszystkich chrześcijan jest darem Chrystusa i wezwaniem Ducha Świętego (por. Sobór Watykański II, dekret Unitatis redintegratio, 1)”. Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan, który obchodzimy co roku między 18 a 25 stycznia, stał się, można powiedzieć, cyklicznym świętem ekumenizmu. W tych dniach na całym świecie chrześcijanie różnych wyznań uczestniczą w ekumenicznych nabożeństwach, modlitwach, konferencjach, koncertach i innych spotkaniach. Z tej właśnie okazji przypomnijmy dziś o ekumenicznych działaniach papieskiego stowarzyszenia Pomoc Kościołowi w Potrzebie (ACN International).

PKWP już od ćwierć wieku pracuje nad nawiązaniem dialogu z rosyjskim Kościołem prawosławnym. Papież św. Jan Paweł II powierzył to zadanie naszemu założycielowi, o. Werenfriedowi van Straatenowi, w 1992 roku. Przyczyną tej prośby były niesłychane ofiary, jakie Cerkiew Prawosławna w Rosji poniosła w czasach sowieckich. Po przełomie politycznym Kościół prawosławny musiał zacząć swą duszpasterską pracę praktycznie od zera. Ten moment możemy nazwać początkiem „ekumenizmu solidarności” na wszystkich poziomach, w pewnym sensie jako kontynuację „ekumenizmu męczenników”, którym żyli niewątpliwie chrześcijanie różnych wyznań w radzieckich obozach i więzieniach. Nie wolno nam zapominać, że Sobór Watykański II określił prawosławie jako „Kościół siostrzany”. Nasze stowarzyszenie wspierało podziemną Cerkiew już w czasach sowieckich, a po przełomie politycznym i tysiącletnim rozłamie udało się w końcu podjąć wspólne kroki: najpierw dotrzeć do siostrzanego Kościoła poprzez czyny charytatywne, a później wejść na ścieżki współdziałania.

Spotkanie papieża Franciszka z patriarchą moskiewskim i całej Rusi Cyrylem w Hawanie w 2016 r. i podpisanie przez obu przywódców religijnych wspólnej deklaracji, było niesłychanie ważnym krokiem na tej drodze. Obok pokoju na Bliskim Wschodzie i rosnących prześladowań chrześcijan, jedną z najważniejszych kwestii wówczas podjętych była ochrona życia. Już w kolejnym roku w Biurze Spraw Zagranicznych Patriarchatu Moskiewskiego odbyło się międzynarodowe seminarium, podczas którego Cerkiew Prawosławna i Kościół katolicki wspólnie zajęły się kwestią aborcji. Oba Kościoły podzielają głęboki niepokój w obliczu milionowych zabójstw nienarodzonych dzieci. W spotkaniu wziął również udział przedstawiciel Pomocy Kościołowi w Potrzebie. Ochrona życia jest kwestią, co do której obydwa Kościoły całkowicie się zgadzają, również pod względem teologicznym. Ułatwia to podejmowanie wspólnych, konkretnych kroków w duchu ekumenizmu. Wspomniane seminarium z 2017 r. koncentrowało się na analizie sytuacji, ale także i przede wszystkim na znalezieniu rozwiązań. Było platformą dla osobistych spotkań oraz intensywnej i konstruktywnej wymiany doświadczeń, których Kościół katolicki ma w różnych miejscach świata już całkiem sporo, a Kościół prawosławny pragnie z nich korzystać. Niestety, aborcja jest bardzo rozpowszechniona w Rosji. Wywodzi się to z czasów radzieckich, kiedy wiele osób uważało ją za swego rodzaju „normalną” formę planowania rodziny. Ta mentalność jest nadal głęboko zakorzeniona w wielu ludziach. Obecnie rośnie jednak świadomość, że należy rozwijać konkretne czyny i inicjatywy, aby pomóc kobietom. Prawosławie oczywiście zawsze wypowiadało się przeciwko aborcji, podobnie jak jego siostrzany Kościół katolicki.

Jednym z najpiękniejszych i najbardziej udanych przykładów owocnej i konstruktywnej współpracy między Kościołem katolickim a Rosyjską Cerkwią Prawosławną, jest wspierane przez PKWP od siedemnastu lat prawosławne hospicjum dziecięce w Sankt Petersburgu, pierwsze takie w Rosji, założone w 2003 roku przez prawosławnego księdza Aleksandra Tkachenkę. Początki placówki były bardzo skromne: młody ksiądz wypełniał samochód podstawowymi artykułami pierwszej potrzeby i odwiedzał rodziny w ich domach. Wkrótce jednak przekonał się, że to nie wystarczy, dlatego też, w ścisłej współpracy z lekarzami specjalistami i psychologami, założył pierwsze w historii Sankt Petersburga hospicjum dla dzieci. Kompetentną opieką objęte są nie tylko chore dzieci, ale także ich rodziny. Pomoc obejmuje całą gamę różnych terapii mających na celu poprawę jakości życia najmłodszych, z których większość cierpi na nieuleczalne choroby nowotworowe, aż po pełen miłości wysiłek poszukiwania wszelkich możliwych sposobów dawania im radości oraz umożliwienia im przeżycia dzieciństwa w sposób jak najbardziej szczęśliwy i normalny. Niektóre dzieci są tak przyzwyczajone do samotności, cierpienia i izolacji, że gdy trafiają do hospicjum, czasem trudno jest skłonić je do udziału w radosnych zajęciach rekreacyjnych czy do otwarcia się na proponowane zabawy. Pracownicy socjalni i specjaliści opiekują się tymi maluchami z wielką miłością i wrażliwością; lekarze, psycholodzy, fizjoterapeuci, kapłani i wolontariusze - wszyscy oni pracują ramię w ramię, by ulżyć trudnej sytuacji dzieci i ich rodzin. W tym względzie ważny jest również element duszpasterski: „Nie głosimy kazań ludziom leżącym w łóżkach, ale sami ludzie w sytuacjach, w jakich się znajdują, przychodzą do nas z wieloma i bardzo głębokimi pytaniami. Jako kapłani staramy się pomóc im odnaleźć wewnętrzny pokój” - mówi ksiądz Aleksander. Szpital wspiera także te rodziny, które nadal opiekują się swoimi dziećmi w domu, udzielając im pomocy medycznej, psychologicznej i duszpasterskiej oraz poradnictwa. W międzyczasie inni zaczęli naśladować przykład dany przez księdza Aleksandra, który jest dziś powszechnie cenionym ekspertem w dziedzinie pracy hospicyjnej. Udało się otworzyć drugie hospicjum - w Moskwie. To w Petersburgu odwiedził nawet Patriarcha Cyryl, zwierzchnik Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, na którym zrobiło ono głębokie wrażenie. Zapytany w jednym z wywiadów o wydarzenie z jego życia, które szczególnie go poruszyło, opowiedział o swojej wizycie w petersburskim hospicjum. Także przy wielu innych okazjach patriarcha publicznie chwalił to przedsięwzięcie. Hospicjum dziecięce księdza Aleksandra jest znakomitym przykładem praktycznej współpracy na rzecz ludzi cierpiących, a on sam jest często zapraszany na ekumeniczne konferencje na temat duszpasterstwa szpitalnego, etyki i opieki paliatywnej. PKWP wspiera obecnie gruntowny remont budynku, w którym mieści się petersburskie hospicjum.

Jeszcze jednym przykładem współpracy ekumenicznej obu Kościołów jest ta dotycząca wspólnych projektów w Syrii i Iraku. W 2019 r. w międzynarodowej siedzibie Pomocy Kościołowi w Potrzebie w Königstein w Niemczech miało miejsce spotkanie z delegacją Patriarchatu Moskiewskiego, podczas którego dyskutowano na ten temat. Wspólny projekt pomocy chrześcijanom na Bliskim Wschodzie został podjęty krótko po historycznym spotkaniu papieża Franciszka i patriarchy Cyryla w Hawanie, a współdziałanie w tym obszarze będzie dalej rozwijane. Hieromnich Stefan Igumonov zaznaczył, że: „Ta współpraca jest możliwa dzięki dobrej i produktywnej relacji z organizacją Pomoc Kościołowi w Potrzebie. Działamy razem w oparciu o prawdziwe zaufanie. Jesteśmy nie tylko partnerami, ale przyjaciółmi. PKWP wspierała Patriarchat Moskiewski na różnych etapach historii, ale możliwość realizacji wspólnych projektów także w innych częściach świata nie była wcześniej brana pod uwagę” – podkreślił sekretarz Departamentu Patriarchatu Moskiewskiego ds. Stosunków Zewnętrznych Kościoła. Według niego po historycznym spotkaniu papieża Franciszka i patriarchy Cyryla w Hawanie współpraca obu Kościołów osiągnęła nowy wymiar: „To cud dany od Boga, że tak szybko udało się podjąć działania na rzecz Syrii” – uważa prawosławny duchowny. W tym kontekście Regina Lynch, dyrektor ds. Projektów PKWP podkreśliła, że: „Katolickie i rosyjskie Kościoły prawosławne mają wiele wspólnych problemów, z których najbardziej bolesne są te dotyczące chrześcijan na Bliskim Wschodzie i w innych krajach, w których wyznawcy Chrystusa są prześladowani”. Dyskusje dot. wspólnych projektów będą kontynuowane. Istnieją plany inicjatyw, które mają służyć młodym ludziom w Syrii i Iraku w przyszłości, niezależnie od ich wyznania.

PKWP wspiera inicjatywy, które zajmują się tego typu kwestiami i ma przywilej kontynuowania misji swego założyciela, jako swego rodzaju „budowniczy mostów”. Cieszymy się, że w wyniku historycznego spotkania papieża z patriarchą moskiewskim, niejako kontynuując je, możemy teraz współpracować z Kościołem prawosławnym w Rosji w szczególności w dwóch obszarach: naszej misji pomocy cierpiącym i prześladowanym chrześcijanom na Bliskim Wschodzie, zwłaszcza w Syrii, oraz w obszarze rodziny, która obejmuje również ochronę życia. Obydwie te kwestie są niezwykle istotne i były bliskie sercu naszego założyciela. W obu obszarach możemy połączyć kilka ważnych elementów naszej pracy i oddać je w służbie na rzecz żywego ekumenizmu. Kiedy staramy się znaleźć wspólne ewangeliczne odpowiedzi i rozwiązania dla naglących pytań naszych czasów i usiąść w tym celu razem, ekumenizm dzieje się praktycznie sam. To doświadczenie jest dla nas zachętą do kontynuowania tej drogi, gdyż jak czytamy w Katechizmie Kościoła katolickiego (nr 822): „O przywrócenie jedności powinien troszczyć się "cały Kościół, zarówno wierni, jak i ich pasterze" (Sobór Watykański II, dekret Unitatis redintegratio, 5). Trzeba jednak mieć świadomość, że "ten święty plan pojednania wszystkich chrześcijan w jedności jednego i jedynego Kościoła Chrystusowego przekracza ludzkie siły i zdolności". Dlatego więc pokładamy całą naszą nadzieję "w modlitwie Chrystusa za Kościół, w miłości Ojca ku nam, w mocy Ducha Świętego" (Sobór Watykański II, dekret Unitatis redintegratio, 24)”.