Potrzebujemy „zmiany klimatu” w kwestiach dotyczących wolności religijnej

Rozmowa z Jánem Figelem, byłym specjalnym wysłannikiem Unii Europejskiej ds. promocji wolności religii i przekonań poza granicami UE.

Od lewej: abp Bashar Warda, Jan Figel oraz abp Yousif Thomas Mirkis z paczkami żywnościowymi w obozie dla uchodźców wewnętrznych w Ankawie, Erbil, region kurdyjski Iraku; 2017

22 sierpnia br. po raz drugi obchodzony był Międzynarodowy Dzień Pamięci Ofiar Aktów Przemocy na tle Religii lub Przekonań, ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2019 r. Wnioski z przeprowadzonej analizy sytuacji osób cierpiących z powodu prześladowań religijnych na całym świecie są dalekie od pozytywnych. Stowarzyszenie Pomoc Kościołowi w Potrzebie (ACN International) rozmawiało o tym z Jánem Figelem, słowackim politykiem, którego mandat jako specjalnego wysłannika Unii Europejskiej ds. wspierania wolności religii i przekonań poza granicami UE niedawno się zakończył.

Co sądzisz o Międzynarodowym Dniu Pamięci o Ofiarach Aktów Przemocy na tle Religii lub Przekonań?

Międzynarodowy dzień upamiętniający ofiary prześladowań religijnych jest bardzo ważnym wydarzeniem w kalendarzu międzynarodowych dni pamięci, ponieważ ofiar tych jest bardzo wiele; szacuje się ich liczbę na setki milionów. Na całym świecie nasilają się prześladowania na tle religijnym; skutkiem tego o wiele więcej milionów osób cierpi z powodu dyskryminacji. Bardzo bolesna rzeczywistość jest taka, że w dzisiejszym świecie nadal dzieją się tragiczne wydarzenia nazywane ludobójstwem i jego ofiary żyją wśród nas. W przeszłości traktaty międzynarodowe często ignorowały, pomijały i rzadko uznawały wolność religijną, ale dziś wolność wyznania i przekonań stała się papierkiem lakmusowym dla stanu praw człowieka.

Jaki byłby najlepszy sposób na obchodzenie tego dniu?

Istotne znaczenie ma świadectwo ocalałych z prześladowań religijnych. Odbyły się demonstracje, konferencje, spotkania online, seminaria i webinaria. Głównym celem tych wydarzeń jest podniesienie naszej świadomości na temat znaczenia wolności religijnej dla wszystkich ludzi oraz upamiętnienie ofiar prześladowań religijnych. W końcu, jeśli straci się pamięć, traci się tożsamość i orientację. Po drugie, kolejnym kluczowym elementem jest edukacja ludzi w zakresie wspólnego życia w różnorodności, ponieważ wspólne życie to coś znacznie więcej niż tylko współistnienie obok siebie. Po trzecie, państwa i władze krajowe muszą promować sprawiedliwość dla wszystkich, ponieważ pokój jest owocem sprawiedliwości. Przykładowo, równość w zakresie praw obywatelskich jest wspaniałym wyrazem równości dla wszystkich, zarówno większości społeczeństwa, jak i mniejszości.

Mapa świata przedstawiająca 38 spośród objętych badaniem 196 krajów, w których doszło do poważnego naruszenia wolności religijnej: kolor czerwony – prześladowania, kolor żółty – dyskryminacja /Źródło: Raport o Wolności Religijnej 2018.

Jakie były Pana doświadczenia jako młodego człowieka żyjącego w komunistycznym kraju pod sowieckim reżimem byłej Czechosłowacji?

Przez połowę mojego życia nie miałem wolności. To była naprawdę nieludzka sytuacja i bardzo trudny czas. Nazywam się Ján Figel, podobnie jak mój wujek, brat mojego ojca, który został zamordowany w latach 50. przez tajne służby ówczesnego stalinowskiego państwa Czechosłowacji. Wolność jest wyrazem ludzkiej godności, a ludzka godność jest podstawą wszystkich praw człowieka. Odmawianie ludziom wolności jest zatem równoznaczne z odbieraniem im godności.

Dlaczego ochrona wolności religijnej jest tak ważna?

Wolność wyznania i przekonań jest najwyższym wyrazem wolności. Jest ona definiowana jako wolność wyznania, wiary i sumienia. Dlatego też ma ona takie samo znaczenie zarówno dla osób wierzących, jak i niewierzących. Jest to centralne prawo człowieka i prawo daleko idące, ponieważ jest ono nierozerwalnie związane z wolnością wypowiedzi, poglądów, zgromadzeń i stowarzyszania się. Kiedy wolność wyznania jest zakazana, prowadzi ona do tłumienia innych praw i wolności. Dlatego tak ważne jest zapewnienie ochrony wolności religii, nie tylko dlatego, że wpływa ona na inne prawa, ale także dlatego, że jest papierkiem lakmusowym dla wszystkich innych praw człowieka.

Jak możemy bronić wolności religii i tych, którzy są prześladowani z powodu swojej wiary?

Naszym obowiązkiem jest ochrona ofiar prześladowań. Jest to nasz obowiązek jako ludzi, ale ma on również podstawowe znaczenie dla nas wszystkich. Musimy być bardziej świadomi znaczenia wolności religii. Media powinny bardziej koncentrować się na tych sytuacjach i tematach. Naszym obowiązkiem jest dać głos tym, którzy nie mają głosu i nie mogą się bronić. Chciałbym zaapelować do społeczności międzynarodowej: dzisiejszy świat potrzebuje „zmiany klimatu” w sprawach dotyczących wolności religijnej, ponieważ sytuacja jest bardzo negatywna i niepokojąca. Miliony ludzi na całym świecie cierpi z powodu prześladowań religijnych i ta tendencja jest niepokojąca. Te dwa straszne fakty powinny obudzić w społeczności międzynarodowej większą świadomość potrzeby zachowania wolności religijnej i obrony godności ludzi na całym świecie.